[Rundweg Religion]

Historia Dorsten - Stacja 23: Społeczność żydowska

Dwie pary oczu przeszukują rząd domów przy Wiesenstraße, aż w końcu dostrzegają jasną fasadę. Tak - to jest mniej więcej miejsce, gdzie mógł stać dom gminy żydowskiej z salą modlitewną. Sara Fochler (19 lat) i Fabian Haase (19 lat) szukają śladów. Ślady wymierania życia żydowskiego w ich rodzinnym mieście.

Oczywiście Sara, maturzystka z Gymnasium Petrinum, i Fabian, przyszły maturzysta z Gymnasium St. Ursula, dowiedzieli się już wiele o narodowym socjalizmie. Ale co się wtedy działo na ziemi...? Nic a nic. "Wydarzenia lokalne praktycznie nie są poruszane na zajęciach" - ubolewa Sara Fochler. Dlatego też nie wahała się długo, gdy nauczyciel historii dr Josef Ulfkotte poprosił uczniów o udział w stacji historycznej o społeczności żydowskiej w Dorsten.

Ta 23 stacja miała się narodzić w kontekście kampanii "Historia Dorsten", która jest organizowana przez miasto Dorsten we współpracy z Lions Club Dorsten-Hanse i Gymnasium Petrinum. Rozmowa nie odbiła się zbyt dużym echem. Nic dziwnego - wraz z wejściem do 13 klasy wybrzmiewa ostatnia runda w walce o maturę - tam nawet bez dodatkowej pracy jest się po szyję w stresie. Mimo to Sara od razu wpadła w zachwyt. Florian też.

Oboje z ufnością zabrali się do pracy. Na szczęście są jeszcze pomocni nauczyciele i lokalne Muzeum Żydowskie, które ma dobrze zbadaną historię Żydów w Dorsten. "Thomas Ridder z Muzeum Żydowskiego przygotował dla nas świetne podsumowanie" - mówili studenci, dziękując wiarygodnemu źródłu. Ponadto młodzi ludzie dowiedzieli się o przeszłości społeczności żydowskiej z publikacji wydanych przez grupę badawczą Dorsten unterm Hakenkreuz. "Przeglądaliśmy je według słów kluczowych" - przyznają się studenci do oszczędnego w czasie stylu pracy. "I tak nie zmieścisz tyle na desce" - mruczy Fabian. "Niektóre rzeczy musiały zostać usunięte tylko ze względu na przestrzeń".

Precz z gąszczem dat, precz z ogólnie znanymi zarządzeniami i pogromami. Ważny jest natomiast rok 1808, kiedy to pierwsi Żydzi, rzeźnik Michael Samuel i Moyses David z Wesel, osiedlili się na stałe w Dorsten. W następnych latach osiedlały się kolejne rodziny. Zajmowali się handlem bydłem i rzeźnictwem, oprawianiem krzeseł i szewstwem, kupcami i domokrążcami. Największą liczbę członków osiągnięto przy 100 Żydach; liczono ją w 1846 roku, kolejnej ważnej dacie, ponieważ w tym roku powstała główna gmina synagogalna w Dorsten, która była bardzo duża pod względem obszaru.

Następnie I wojna światowa 1914-1918: ośmiu żydowskich mężczyzn z Dorsten bierze udział w I wojnie światowej; trzech z nich poległych. "To ważna informacja, bo pokazuje, że Żydzi czuli się patriotycznymi Niemcami, którzy w czasie wojny ryzykowali życie dla ojczyzny" - wyjaśniają Fabian i Sara. (Dorstener Zeitung)

		1599	_	Arcybiskup Kolonii, Ernst von Bayern, wydaje pierwszy "Judenordnung" dla Vest Recklinghausen. Przez następne 200 lat pojedynczy Żydzi sporadycznie zamieszkiwali w Dorsten i na terenie Lembeck.
Nagrobek Ezechiela Hessa na cmentarzu w "Judenbusch		1628	_	W pewnym dokumencie wspomina się o "Judenfeld" (dziś jeszcze: "Judenbusch") w Hasselbecke. Udowodniono, że teren ten był wykorzystywany jako cmentarz od początku XIX wieku. Kolejne cmentarze założono później w Lembeck i Wulfen.
USA zabraniają dalszego importu niewolników.	_	1808	_	Pierwsi Żydzi osiedlają się na stałe w Dorsten, a nieco później zakładają salę modlitewną. Z biegiem czasu przy ulicy Wiesenstraße rozwinęło się żydowskie centrum miasta.
		1846	_	Zgodnie z zarządzeniem rządu pruskiego powstaje gmina synagogalna (główna) w Dorsten. Należą do nich Buer, Marl, Bottrop, Kirchhellen, Lembeck i Altschermbeck, jak również Gladbeck, Osterfeld, Erle, Rhade i Wulfen.
Informacja o śmierci w Dorstener Volkszeitung		1914 - 1918	_	Ośmiu żydowskich mężczyzn z Dorsten bierze udział w I wojnie światowej; trzech z nich poległych.
Japonia wycofuje się z Ligi Narodów.	_	1933	_	Około 90 Żydów mieszka w Dorsten, Lembeck i Wulfen. W obawie przed narodowymi socjalistami część rodzin w następnych latach opuszcza swoje domy i emigruje.
		1938	_	Członkowie SA i SS oraz członkowie nazistowskich organizacji młodzieżowych bezczeszczą cmentarz w Judenbusch, dewastują synagogę i palą meble na rynku.
		1939	_	W Dorsten Żydzi zostają przymusowo zgromadzeni w dwóch "domach żydowskich" (Lippestr. 54 i Wiesenstr. 24).
Amalie Perlstein (zm. 1941) z wnuczkami Ursel i Liesel, które zostały zamordowane w obozie koncentracyjnym.		1942	_	Ostatni Żydzi mieszkający jeszcze w Dorsten i Lembeck zostają deportowani do obozu koncentracyjnego w Rydze. Tam ślad po wielu zesłańcach ginie bezpowrotnie. Spośród dorstenskich Żydów tylko Max i Ernst Metzgerowie przeżywają Holocaust i po zakończeniu wojny emigrują do Ameryki.
In der DDR organisiert sich die Friedens­bewegung („Schwerter zu Pflug­scharen”).	_	ab 1982	_	Grupa badawcza "Dorsten pod swastyka" zajmuje się historią społeczności żydowskiej.
		ab 1990	_	Pojedyncze rodziny żydowskie z byłego Związku Radzieckiego znajdują w Dorsten nowy dom.
Muzeum Żydowskie Westfalen	_	1992	_	Muzeum Żydowskie Westfalii" zostało otwarte jako dom nauki o historii i teraźniejszości judaizmu w regionie, a w 2001 roku zostało rozbudowane o nowoczesny aneks.

[zurück]

Redakcja stacji historycznej

Stacja historyczna - w tle Muzeum Żydowskie

Sara Fochler i Fabian Haase przyczynili się do powstania tablicy historycznej o społeczności żydowskiej.

W długich, żmudnych dyskusjach, aż po najdrobniejsze słówka, Sara i Fabian wyrzucali za burtę balast, który uważali za zbędny. Ostatecznej redakcji dokonał Dr. Ulfkotte.

Portal wejsciowy do muzeum

Das Portal zum Museum

"Nie jest tak łatwo połączyć złożone konteksty w taki sposób, aby pozostały zrozumiałe i miały sens" - zauważyli "historycy miasta". "Dzięki pracy dotyczacej stacji historycznej nauczyliśmy się wiele o pracy zespołowej i gotowości do kompromisu" - powiedzieli zgodnie.

Nowoczesny aneks budowlany

"To wszystko nas oczywiście poruszyło, ale nie powinniśmy pokazywać Żydów tylko w roli ofiar" - tłumaczą uczniowie. Dlatego też tablica nie kończy się wraz z końcem gminy żydowskiej, lecz kontynuuje opowieść o grupie badawczej "Dorsten pod swastyką" oraz o Muzeum Żydowskim Westfalii, które naświetla historię i teraźniejszość judaizmu w regionie.

Uroczyste otwarcie w 2005 roku

Widok na stacje historyczna przez fosę

9 listopada 2005 r. odsłonięto stację historii na przeciwko Muzeum Żydowskiego. Kiedy tkanina zsuwa się z tablicy, Sara i Fabian mogą pomyśleć o tym, że zaledwie kilka ulic dalej, tego samego dnia 67 lat temu, wrzeszczacy naziści szturmowali synagogę w Dorsten z płonącymi pochodniami.
(Dorstener Zeitung)