[Rundweg Religion]

De geschiedenis van Dorsten - Station 23: De Joodse Gemeente.

Twee paar ogen kijken zoekend naar de rij huizen in de wiesenstrasse
(weidestraat) totdat ze blijven hangen aan een licht gekleurde gevel. Ja - hier zou
het huis met gebedsruimte van de joodse gemeente gestaan kunnen hebben.
Sara Fochler (19) en Fabian Haase (19) kijken uit naar sporen daarvan. De sporen
van het uitgeroeide joodse leven in de stad waar zij wonen.

Natuurlijk hebben Sara, in de hogere klassen van het gymnasium Petrinum, en Fabian, eindexamenkandidaat aan het St.Ursula-gymnasium, al een hele boel geleerd over het nationaalsocialisme. Maar wat hier precies gebeurde...? Niets te vinden! "Over de gebeurtenissen in Dorsten zelf wordt in het onderwijs vrijwel niets verteld", zo betreurt Sara Fochler. Daarom aarzelde ze niet lang toen de geschiedenisleraar Dr. Josef Ulfkotte haast een jaar geleden vroeg om medewerking bij een geschiedenisbord over de joodse gemeente in Dorsten.

Dit 23. geschiedenisbord zou moeten ontstaan in het kader van de aktie:"Gechiedenis van Dorsten", die de stad Dorsten samen met de Lionsclub Dorsten-Hanse en het gymnasium Petrinum organiseert.
De balangstelling voor dit projekt hielt zich in grenzen. Dit mag geen verwondering wekken- men heeft ook zonder extra opgaven stress genoeg omdat men in de laatste klas zich moet voorbereiden op het eindexamen. Sara was desondanks meteen enthousiast. Fabian ook.

Ze gingen met zijn beiden ijverig aan het werk. Gelukkig waren er nog leraren die bereid waren te helpen en een Joodsch Museum in Dorsten dat de geschiedenis van de Joden in de stad goed dokumenteerd paraat had.
"Thomas Ridder van het Joodse Museum heeft voor ons een fantastische samenvatting gemaakt", zo bedankten de scholieren de betrouwbare bron. Tevens haalden de jonglieden hun informatie uit de publikaties van de werkgroep "Dorsten onder het hakenkruis" over het verleden van de joodse gemeente. "We hebben ze op steekwoorden doorgekeken" , zo verklaarden de scholieren hun tijdsparende efficiente werkwijze. "Op het bord past toch al niet zo veel" zei Fabian grijnzend. "Dus moest veel weggelaten worden om plaats te sparen".

Zo werden jaartallen en de algemeen bekende voorschriften en progroms weggelaten. Belangrijk was wel het jaar 1808 waarin zich de eerste joden, de slagers Michael Samuel en Moyses David uit Wesel, zich definitief in Dorsten vestigden. In de jaren daarna kwamen er noch meerdere families bij. Zij funktioneerden als veehandelaar, slager, schoenmaker, handelaar en marskramer. Ook vlochten zij zittingen voor stoelen. In het jaar 1846 telde Dorsten 100 joden, het hoogst bereikte aantal en dat jaar was belangrijk want toen werd de hoofdgemeente van de synagoge gesticht en deze betrof een zeer groot gebied.

Toen kwam de eerste wereldoorlog 1914-1918: acht joodse mannen uit Dorsten hebben aan de gevechten deelgenomen, drie zijn gevallen. "Een belangrijke informatie want dit bewijst dat de joden zich vaderlandlievende duitsers voelden die in geval van oorlog hun leven voor het vaderland op het spel zetten" verklaren Fabian en Sara (Dorstener Zeitung).

		1599	_	De aartsbisschop van Keulen, Ernst von Bayern, neemt het eerste besluit voor de vesting Recklinghausen over positie van de joden in de samenleving. In de daaropvolgende 200 jaar houden zich in Dorsten en de Herrlichkeit Lembeck enkele joden voor korte tijd op.
Grafsteen van Ezechiel Hess op het kerkhof in het jodenbos(Judenbusch).		1628	_	In een oorkonde wordt melding gemaakt van het "Judenfeld" (tegenwoordig Judenbusch) aan de Hasselbeek. Het is bewezen dat het terrein sinds het begin van de 19' eeuw werd gebruikt als kerkhof. Andere kerkhoven werden in de tijd daarna aangelegd in Lembeck en Wulfen.
De USA verbieden de verdere invoer van slaven.	_	1808	_	De eerste joden vestigen zich voorgoed in Dorsten en richten even daarna een gebedsruimte in. In de loop der tijd wordt de "Wiesenstrasse" het joodse centrum van de stad.
		1846	_	Op last van de pruisische regering wordt de synagogen-(hoofd-)gemeente Dorsten gesticht. Hiertoe behoren: Buer, Marl, Bottrop, Kirchhellen, Lembeck en Altschermbeck evenals Osterfeld, Erle Rhade en Wulfen.
Overlijdensadvertentie in de		1914 - 1918	_	Acht joodse mannen nemen deel aan de gevechten in de eertse wereldoorlog; drie daarvan worden gedood.
Japan verlaat de volkerenbond.	_	1933	_	In Dorsten, Lembeck en Wulfen wonen ongeveer 90 joden. Uit angst voor de nationaalsocialisten verlaten enkele families in de komende jaren hun woonplaats en emigreren.
		1938	_	Leden van de SA en de SS richten met de leden van de NS-jeugdorganisatie vernielingen aan op het kerkhof in de Judenbusch, vernielen de synagoge en verbranden de tot de inrichting behorende voorwerpen op het marktplein.
		1939	_	In Dorsten worden de joden gedwongen samen te wonen in twee "jodenhuizen" (Lippestrasse 54 en Wiesenstrasse 24).
Amalie Perlstein (overleden in 1941) met haar kleinkinderen Ursel en Liesel die allebei in een KZ vermoord werden.		1942	_	De laatste nog in Dorsten en Lembeck levende joden worden naar het KZ Riga gedeporteerd. Daar laat zich het spoor van vele gedeporteerden niet langer vervolgen. Van de joden uit Dorsten overleven alleen Max en Ernst Metzger de holocaust en zij emigreren na afloop van de oorlog naar Amerika.
In de DDR wordt de vredesbeweging (	_	ab 1982	_	De onderzoeksgroep "Dorsten onder het hakenkruis" doet onderzoek naar de geschiedenis van de joodse gemeente.
		ab 1990	_	Enkele joodse families uit de voormalige Sowjetunie vestigen zich in hun nieuwe "heimat" Dorsten.
Het Joodse museum Westfalen.	_	1992	_	Het "Joodse museum Westfalen" wordt geopend en dient voor het bestuderen van het verleden en het heden van het jodendom in de regio. Het wordt in 2001 vergroot met een moderne aanbouw.

[zurück]

De redactie van het geschiedenisbord.

Het geschiedenisbord - op de achtergrond het Joods Museum.

Sara Fochler en Fabian Haase werkten mee aan het geschiedenisbord over de joodse gemeente.

In lange moeizame discussies tot in het kleinste detail over de woordkeus wierpen Sara en Fabian veel ballast overboord die zij als overbodig betrachtten. De eindredactie werd gedaan door Dr. Ulfkotte.

Het ingangsportaal van het museum.

Das Portal zum Museum

"Het is niet eenvoudig komplex samenhangende gegevens zo samen te vatten dat ze begrijpelijk en zinvol blijven", zo stelden de "stedenhistorici" vast. "Door het werk aan het geschiedenisbord hebben wij op het gebied van werken in een team en in de bereidheid kompromissen aan te gaan een hoop geleerd" zijn zij eendrachtig van mening..

De moderne aanbouw.

"Dat alles heeft ons natuurlijk diep geroerd, maar wij moeten de joden niet alleen tonen in de rol van slachtoffer" stellen de scholieren. Daarom eindigt het bord niet met het einde van de joodse gemeente, maar gaat verder met het werk van de onderzoeksgroep "Dorsten onder het Hakenkruis" en van het Joods Museum Westfalen dat het verleden en het heden van het jodendom in de regio illustreert.

Plechtige onthulling in 2005.

Het zicht op het bord over de singel

Op 9 november 2005 wordt het geschiedenisbord tegenover het Joodse Museum onthuld. Als het doek van het bord glijdt denken Sara en Fabian misschien eraan dat slechts een paar straten verder, precies op deze dag, 67 jaar geleden, brullende nazis de synagoge van Dorsten bestormden met brandende fakkels. (Dorstener Zeitung)